KAYIT DIŞI İSTİHDAM NEDİR?
KAYIT DIŞI İSTİHDAM NEDİR? Kayıt dışı istihdam; sosyal güvenlik açısından niteliği itibariyle yasal işlerde çalışarak istihdama katılan kişilerin, çalışmalarının gün veya ücret olarak ilgili kamu kurum ve kuruluşlarına hiç bildirilmemesi ya da eksik bildirilmesi olarak tanımlanabilir. Bu tanıma göre üç türlü kayıt dışı çalışma söz konusudur:KAYIT DIŞI ÇALIŞMANIN SONUÇLARI NELERDİR?
Kayıt dışı istihdamın ekonomik ve sosyal açıdan birçok olumsuz sonucu bulunmaktadır. Ayrıca kısa ve uzun vadede her bakımdan ülke ekonomisine ve kişilere oldukça büyük zararları bulunmaktadır. Kayıt dışı istihdamın olumsuz sonuçları işçi, işveren ve devlet açısından üç başlık altında ele alınabilir.
Çalışanlar Açısından Kayıt Dışı Çalışmanın Olumsuz Sonuçları
Sigortasız çalışan kişiler, çalışanlara sağlanan birçok yasal haktan yararlanamazlar. Örneğin:
- Kayıt dışı çalışanların çalıştıkları günler emeklilik için geçerli sayılmaz.
- Kayıt dışı çalışanlar, herhangi bir nedenle sakatlanıp çalışamaz duruma geldiklerinde malullük aylığından yararlanamazlar.
- Geride kalan aile bireyleri ölüm aylığı hakkından yararlanamazlar.
- Genel sağlık sigortası primlerini kendileri ödemek zorunda kalabilirler.
- İş kazası geçirmeleri ve meslek hastalığına yakalanmaları halinde ödenen geçici iş göremezlik ödeneğinden (rapor ücreti) veya sürekli iş göremezlik gelirinden yararlanamazlar.
- İşsiz kalmaları halinde işsizlik sigortasından faydalanamazlar.
- İşten ayrılmaları halinde ihbar ve kıdem tazminatından yoksun kalırlar.
- Yıllık izin, haftalık izin, doğum izni gibi haklardan faydalanamazlar.
İşverenler Açısından Kayıt Dışı İşçi Çalıştırmanın Olumsuz Sonuçları
Kayıt dışı istihdamın toplumun sosyal ve ekonomik değerleri üzerinde birçok olumsuz etkisi bulunmakta, sadece çalışanlar değil işverenler açısından da istenmeyen sonuçlara yol açmaktadır.
- İşyerinde yaşanacak iş kazası ve meslek hastalıkları karşısında devlete ve işçilere karşı mesuliyet doğar. Ciddi anlamda idari ve adli yaptırımlarla karşılaşılabilir.
- Haksız rekabete neden olur ve piyasa dengesinin bozulmasına zemin hazırlar.
- Devlet ve özel sektör tarafından sağlanan mali teşvikler ile hibeler, krediler ve vergi avantajlarından faydalanılamaz.
- En büyük olumsuz etkisi de idari para cezalarıdır. Örneğin 1 yıl bir işçiyi kayıt dışı çalıştırmanın denetimle anlaşılması halinde idari yaptırımı 14 asgari ücrete kadar idari para cezasıdır. Ayrıca bu işyerleri 1 ay boyunca herhangi bir teşvikten de yararlanamamaktadırlar.
Devlet Açısından Kayıt Dışı İstihdamın Olumsuz Sonuçları
Kayıt dışı çalışmanın Devlete en önemli zararı prim kaybı ve sosyal güvenlik açıklarının artmasıdır. Açıklar arttıkça gelecek nesiller, sosyal güvenlik sisteminden kaynaklanan yükleri taşımak zorunda kalırlar ve sistemden yeterli düzeyde faydalanamazlar. Gelir dağılımında adaletsizliklere ve toplumun ahlaki dejenerasyonuna sebep olur.
KAYIT DIŞI İSTİHDAMLA MÜCADELEDE YAPILAN ÇALIŞMALAR
Sosyal güvenlik reformuyla sosyal güvenliğe ilişkin birçok konuda olduğu gibi kayıt dışı istihdamla mücadele konusunda da kapsamlı düzenlemeler yapılmıştır. Reformla birlikte kayıt dışı istihdamla mücadele konusunda sadece Sosyal Güvenlik Kurumu’nun yaptığı çalışmalarla başarılı olunamayacağı; kamu kurum ve kuruluşları, sivil toplum örgütleri, bankalar ve toplumun diğer ilgili kesimleri ile işbirliği yapılarak bu sorunun ortadan kaldırılabileceği hususu benimsenmiştir. Sosyal güvenlik reformu ile oluşturulan bu yeni anlayış çerçevesinde, kayıt dışı istihdamla mücadelede beş ana strateji belirlenmiştir.
Bir Cevap Yazın